Wyłonienie nefrostomii
Wskazania do zabiegu
Czym jest nefrostomia?
Wykonanie nefrostomii, inaczej zwanej przetoką nerkowo-skórną, jest zabiegiem wykonywanym ze względów leczniczych, najczęściej w celu odprowadzenia zalegającego moczu w nerce, lub w celu diagnostycznym, np. w przypadku wodonercza o niejasnej etiologii. Nefrostomię wykonuje się drogą operacyjną, lub przy użyciu zestawu punkcyjnego, poprzez nakłucie nerki przez powłokę skórną i założenie cewnika.
Przyczyny i wskazania do wykonania nefrostomii
Nefrostomię wykonuje się z wielu przyczyn, a najważniejszą z nich jest zapewnienie drożności i swobodnego odpływu moczu z nerek w przypadku, gdy doszło do zablokowania moczowodu. Wskazania:
- nowotwór naciekający moczowód, m.in. nowotwór pęcherza moczowego, nowotwór szyjki macicy, nowotwór jajnika, nowotwór prostaty, nowotwór jelita grubego i odbytnicy:
Większość nowotworów wraz z upływem czasu ulega powiększeniu, czasami dając przerzuty w odległe miejsca organizmu. Te zlokalizowane w jamie brzusznej lub miednicy mniejszej, teoretycznie nie mające związku z układem moczowym, np. nowotwór jajnika czy jelita grubego, także mogą wywierać negatywny wpływ na sposób odprowadzania moczu z nerki. Gdy zlokalizowane są w pobliżu moczowodów, mogą uciskać je od zewnątrz, powodując niedrożność oraz utrudniając swobodny odpływ moczu.
- kamień w miedniczce nerkowej lub moczowodzie:
Kamień jest stwardniałą, zbitą masą, która może tworzyć się w nerkach, pęcherzyku żółciowym lub pęcherzu moczowym. Kamienie najczęściej powstają, gdy zawarte w moczu minerały lub sole kwasów ulegają krystalizacji. Większość powstających kamieni jest wydalana z organizmu podczas oddawania moczu, czasem jednak mogą utknąć w moczowodzie, zablokować normalny przepływ moczu i spowodować jego zastój w nerce oraz wystąpienie objawów chorobowych. Niektóre z nich, ze względu na zbyt duży rozmiar, nie są w stanie przejść przez moczowód i zostać samoistnie wydalone. W takim przypadku może być konieczna interwencja chirurgiczna – w celu usunięcia zalegających kamieni i zapewnienia swobodnego odpływu moczu do pęcherza moczowego.
- pozapalne lub pogruźlicze zwężenie moczowodu:
Zarówno stan zapalny i proces gojenia, jak i zmiany pozostałe po przebyciu gruźlicy, odpowiedzialne są za nadmierne wytwarzanie tkanki łącznej, w niektórych przypadkach może to spowodować zupełne zarośnięcie i zamknięcie światła moczowodu, prowadząc do zablokowania drogi odpływu moczu.
- zwężenia moczowodów po napromienianiu narządów miednicy mniejszej:
W związku z uszkodzeniem przez promienie jonizujące ścian naczyń krwionośnych, w początkowym okresie radioterapii w moczowodach dochodzi do przekrwienia i obrzęku otaczających go tkanek. U ponad połowy pacjentów następuje wówczas ucisk moczowodów i zwężenie ich światła, czego wynikiem jest wystąpienie przejściowej niedrożności moczowodów oraz powstanie zastoju moczu. Po zakończeniu radioterapii, lub czasem jeszcze w jej trakcie, może dojść do zarostowego zapalenia naczyń, w tym zastąpienia nabłonka naczyń tkanką włóknistą. Proces włóknienia obejmuje również tkanki okołomoczowodowe. Wynikiem opisanych procesów może być częściowa lub całkowita niedrożność moczowodów, której mogą towarzyszyć przetoki.
- pourazowe i pooperacyjne uszkodzenie moczowodów:
Urazy układu moczowego najczęściej występują w wyniku wypadków komunikacyjnych, kopnięcia lub uderzenia tępym narzędziem w okolicę lędźwiową, zadania rany kłutej ostrym narzędziem lub rany postrzałowej. Czasami uszkodzenie moczowodów następuje w wyniku urazu jatrogennego, tj. niezamierzonego zachowania się pracownika placówki leczniczej, głównie lekarza stawiającego mylną diagnozę lub w wyniku błędu podczas operacji.
Nefrostomię wykonuje się także w celu:
- profilaktycznym, po resekcji guzów miedniczki nerkowej;
- zapewnienia dostępu środków leczniczych bezpośrednio do układu
wydalniczego – najczęściej antybiotyków; - diagnostycznym, np. w przypadku wodonercza o niejasnej etiologii, drenażu
torbieli lub ropnia nerki.
Wodonercze występuje w sytuacji, gdy nerka wytwarza mocz w prawidłowej ilości, ale na drodze jego odpływu znajduje się jakaś przeszkoda, np. guz, kamień moczowy lub masa uciskająca drogi moczowe z zewnątrz. Wówczas mocz zalega w nerce, stopniowo niszczy jej strukturę i upośledza funkcje nerki. W celu zachowania prawidłowego funkcjonowania nerki należy szybko usunąć przeszkodę w odpływie moczu, bądź umożliwić odpływ inną drogą. To drugie rozwiązanie zapewnia nefrostomia przezskórna.
Przebieg operacji
Na czym polega zabieg nefrostomii?
Zabieg nefrostomii wykonywany jest przez lekarza urologa w sterylnych warunkach szpitalnych. Lekarz ocenia strukturę anatomiczną nerki przy użyciu technik obrazowych, takich jak RTG lub USG. Zabieg odbywa się w znieczuleniu miejscowym, pacjent leży na boku lub na brzuchu tak, aby odsłonić nakłuwany narząd. Urolog pod kontrolą USG nakłuwa układ kielichowo-miedniczkowy nerki specjalistyczną igłą (miąższ nerki pozostaje nienakłuty) i wprowadza do niego dren nefrostomijny, który jest specjalnie wyprofilowany – jego koniec nerkowy ulega zawinięciu i przypomina świński ogon. Taka konstrukcja cewnika ma za zadanie utrzymanie drenu we wnętrzu układu kielichowo-miedniczkowego nerki przez dłuższy czas i chroni przed jego samoistnym wysunięciem. Końcówka drenu zaopatrzona jest w liczne otwory, co ułatwia odprowadzanie moczu z nerki. Dren nefrostomijny zostaje wszyty w miejscu jego wyjścia na skórze w celu zwiększenia stabilności. Będzie on wychodził z boku ciała i będzie podłączony do specjalnego worka do zbiórki moczu. Worek noszony jest zazwyczaj pod ubraniem, przyczepiany do uda lub do łydki pacjenta
Na jaki czas wykonuje się nefrostomię?
Czas, na jaki wykonuje się nefrostomię jest kwestią indywidualną. W przypadku, gdy na skutek leczenia nowotworu zanikają zatory w moczowodach, możliwe będzie usunięcie nefrostomii. W niektórych przypadkach możliwe będzie założenie specjalnych stentów, które będą obchodzić zatory w moczowodzie. Jeżeli zabieg założenia stentu się uda, możliwe będzie usunięcie nefrostomii. U osób, u których leczenie nowotworu lub założenie stentu nie jest możliwe, nefrostomia zazwyczaj pozostaje na stałe. Każdy przypadek jest indywidualny i powyższe kwestie są dokładnie omawiane z lekarzem.
Po operacji
Ryzyko powikłań po wykonaniu nefrostomii
Ryzyko wystąpienia powikłań na skutek wykonania zabiegu nefrostomii jest stosunkowo niskie. Czasami mogą wystąpić infekcje, krwawienia lub wyciek moczu z nerki. Twój stan zdrowia będzie dokładnie monitorowany w szpitalu, aby natychmiast zapobiec wszelkim możliwym komplikacjom.
Nefrostomia po zabiegu
Po powrocie do domu nefrostomia nie powinna być przeszkodą w swobodnym poruszaniu się i prowadzeniu normalnego trybu życia. W początkowym okresie po zabiegu wykonywanie niektórych codziennych czynności (schylanie, wchodzenie po schodach itp.) może powodować dyskomfort. Znalezienie wygodnej pozycji do spania również może stanowić pewien problem. Z czasem jednak wszystkie niedogodności związane z nefrostomią powinny ustąpić. Lęk związany z życiem z nefrostomią jest naturalny, może zostać łatwo zażegnany dzięki wsparciu i pomocy rodziny oraz przyjaciół. Ważne przy tym jest przestrzeganie prostych reguł:
- worki do zbiórki moczu zmieniaj tak często, jak zalecił to lekarz lub pielęgniarka,
- zawsze myj ręce przed i po zmianie worka lub opatrunku,
- niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem, jeśli mocz zawiera krew, ma mętną konsystencję lub ostry zapach, a także wtedy, kiedy odczuwasz ból związany z wydalaniem moczu. Mogą być to symptomy infekcji dróg moczowych, która wymagać będzie zastosowania antybiotyków,
- pij dużo płynów, aby zminimalizować możliwość infekcji – dziennie powinny być to przynajmniej 2 litry, najlepiej wody niegazowanej,
- skontaktuj się z lekarzem lub pielęgniarką, jeśli odczuwasz ból skóry wokół drenu, jeśli skóra jest zaczerwieniona lub obrzęknięta. Mogą to być objawy infekcji wymagającej natychmiastowej interwencji lekarskiej,
- niezwłocznie skontaktuj się z lekarzem lub pielęgniarką jeżeli z ciała wypadnie dren lub jeśli dren przestanie odprowadzać mocz, lub jeśli dojdzie do samoistnego uwolnienia szwu mocującego dren we właściwym położeniu.
Jeśli masz podejrzenia, że z Twoją nefrostomią dzieje się coś złego, natychmiast skontaktuj się z lekarzem lub pielęgniarką.